Bir Delilik Sorusu
Ay , gece gökyüzünde olduğu kadar hayallerimizde de parlıyor. Antik çağlardan beri onu merak ettik, şiirselleştirdik, ona bağırdık ve kurt adamlardan ruh hali değişimlerine ve deliliğe kadar her şey için onu suçladık .
Ay hakkındaki mitler dilimize bile girmiştir. Ay’daki değişikliklerin delilik patlamalarına yol açtığına dair yanlış inançtan ortaya çıkan, Latince lunaticus kelimesinden gelen Orta İngilizce bir kelime olan lunatic terimini ele alalım .
Ancak Ay’ın gücüne ilişkin bazı fantezilere hala yaygın olarak inanılıyor olsa da, son araştırmalar Ay’ın insanlar üzerindeki gerçek etkisine ilişkin ikna edici verileri ortaya çıkarmaya başlıyor.
Deli terimi, Ay’ın bizi delirtebileceğine dair yanlış inançla bağlantılıdır.
Efsaneleri Patlatmak ve Soru Sormak
Genel olarak, Ay’ın insan fizyolojisi ve davranışı üzerinde ölçülebilir bir etkiye sahip olduğunu kanıtlayacak çok az somut kanıt var .
Ancak bazı Ay mitlerinin ardındaki verileri araştıran son araştırmalar, büyüleyici yeni çalışma alanları açtı ve ayın yaşamlarımız üzerindeki etkisi hakkında öğrenecek daha çok şeyimiz olduğunu öne sürüyor.
Bipolarite
Bazı araştırmacılar Ay’ın evresinin bipolar bozukluğu olan kişiler üzerinde ölçülebilir bir etkiye sahip olduğunu bulmuşlardır . 2018’de yapılan bir araştırma , vücut sıcaklıklarını ve uyku döngülerini ayın evrelerine uygun olacak şekilde değiştiren hastaların depresiften manik bir geçişe sahip olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösterdi.
Adet
Adet takip uygulaması Clue’nun 2016 yılında 7,5 milyon adet döngüsü üzerinde yaptığı araştırmada” Ay evresi ile adet dönemleri arasında bir bağlantı arandı ancak hiçbir bağlantı bulunamadı. Dönem başlangıç tarihlerinin ay evresine bakılmaksızın ay boyunca rastgele düştüğünü gördük” dedi araştırmacılar. Daha küçük bir başka çalışma ise bu sonuca bazı ilginç nüanslar gösterdi; ancak daha sonra kadınların yapay ışığa maruz kalmasından etkilenen bazı eşzamanlılıklar buldu.
Cinayet
Finlandiya’da 1961 ile 2014 yılları arasında işlenen 6808 cinayete bakıldığında araştırmacılar bazı şaşırtıcı sonuçlara ulaştı . Ay evreleri ile cinayetler arasında gerçekten bir ilişki olduğunu belirlediler, ancak popüler inanışın aksine, özellikle verilerinin ilk on yıllarında Dolunay’da daha fazla değil, daha az cinayet yaşandı. Bu nispeten küçük bir çalışmaydı, dolayısıyla bu daha fazla araştırılan bir alandır.
Uyumak
Araştırmalar ayrıca insanların Dolunay sırasında daha az derin uyku uyuduğunu ve REM uykusuna girmenin daha fazla geciktiğini gösteriyor . Bir çalışma, insanların Dolunay sırasında uykuya dalmanın ortalama beş dakika daha uzun sürdüğünü ve 20 dakika daha az uyuduğunu gösterdi.
Ay bizi geceleri uyanık tutabilir mi? Bazı çalışmalar Ay evresini derin uykuda hafif bir düşüşe bağladı.
Kardiyovasküler
Bazı insanların Ay evrelerinin yol açtığı kardiyovasküler rahatsızlıklarda değişiklik yaşayabileceğine dair işaretler var. ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü’nün web sitesinde 2013 yılında yayınlanan bir çalışmada yazarlar, Ay’ın çekim kuvvetinin kardiyovasküler sistemimizi gerçekten etkileyebileceğini öne sürdüler . Ay kaynaklı bu sistemik değişiklikler nedeniyle Yeni Ay ve Dolunay dönemlerinde insanların fiziksel verimliliğinin arttığını kaydettiler.
“Ay’ın çoğu insanın hayatında çoğu zaman gözle görülür bir etkiye sahip olmadığından emin olabiliriz, ancak Ay’ın yaşamdaki rolü olasılığını da göz ardı edemeyiz. uykumuzu, ruh halimizi ve canlılığımızı etkileyebilecek çeşitli çevresel faktörler.
Delilik ve Yanlış Bilgi
Bilim alanının dışında, Ay’ın dikkatimizi dağıtma gücüne dair mitolojide hiçbir eksiklik yoktur.
Bu fikir tarih boyunca varlığını sürdürmüş ve Shakespeare’in Othello’sunda meşhur bir şekilde güçlendirilmiştir: “Bu, Ay’ın hatasıdır. Dünya’ya alışıldığından daha fazla yaklaşıyor ve erkekleri çıldırtıyor”.
Bu fikir ortalıkta dolaşırken, 18. yüzyıl İngiltere’sindeki katil sanıkları , suçun Dolunay’da işlenmesi halinde delilik gerekçesiyle daha hafif bir ceza talep edebiliyordu .
Hala Aramızda
Ayın gücüyle ilgili pek çok söylenti bugün hâlâ ortalıkta dolaşıyor.
Birçoğumuz Dolunayda ameliyat olmanın kötü bir fikir olduğuna inanıyoruz. Ancak Journal of Anesthesiology’de yayınlanan ve Cleveland Clinic’teki 18.000 ameliyatı inceleyen ve belirli bir komplikasyon türüne odaklanan kapsamlı bir çalışma , Ay’ın evresinin sonuçlar üzerinde sıfır etkisinin olduğunu buldu.
” Ay tutulması sırasında yemek yemenin sağlığa zararlı olduğuna dair yanlış bir yerel inanışı bildirdi çünkü tutulma, suyla hazırlanan pişmiş yiyecekleri etkileyen güçlü ultraviyole ışınlarının yayılmasına yol açıyor ,bu da pişmiş yemeği zehire çeviriyor .”
Journal of Anesthesiology dergisinde yayınlanan bir araştırma, Ay döngüsünün ameliyatların sonuçları üzerinde etkisi olduğuna dair hiçbir kanıt bulamadı.
Yaratılışta Başrolde Bir Rol
Ay’ın insan davranışını büyük ölçüde etkileyip etkilemediği, doğal uydumuzun Dünya’daki yaşamı mümkün kılmadaki önemli rolü tartışılmaz .
Milyarlarca yıl önce Ay, Dünya’ya çok daha yakın bir konumdaydı ve bugün gördüğümüzden 1000 kat daha yüksek gelgitler yaratıyordu. Bu devasa gelgitler kıyı bölgelerinden mineralleri alıp okyanuslara ekledi; bu da yaşamın suda hızlı bir şekilde gelişmesini sağlamada önemli bir adım gibi görünüyor.
Gelgitler nasıl çalışır?
Yaklaşık 4,5 milyar yıl önce dev bir çarpışma sonucu oluşan Ay’ın çekim kuvveti, Dünya’nın ekseninin şu andaki 23,5°’ye eğilmesine yardımcı olur. Ay bu açının korunmasına yardımcı olarak mevsimlerin kademeli olarak ilerlemesine olanak tanır .
Ay, Dünya’da yaşamın oluşmasına yardımcı oldu ve gezegenimiz üzerinde güçlü bir etkiye sahip olmaya devam ediyor.
Muazzam Kuvvet, Güçlü Işık ve Nazik Römorkörler
Ay’ın çekim kuvveti, Dünya yüzeyinde nispeten zayıf olmasına rağmen, büyük şemada hayal edebileceğinizden daha güçlüdür .
Aslında Dünya’nın kabuğu Ay’ın kuvvetiyle birkaç santimetre yukarıya doğru çekiliyor . Okyanuslarımız, onun gücünden metrelerle ölçülen kaldırma kuvveti deneyimliyor. Bu muazzam çekim, Dünya’nın mevcut gün uzunluğunu, istikrarlı mevsimleri ve okyanus gelgitlerini ortaya çıkarıyor.
Ve bazı yaşam formları hayati yaşam döngülerini başlatmak için ayın evrelerine bağımlıdır. Örneğin Kuzey Kutbu üzerindeki parlak kış ay ışığı, zooplanktonun yırtıcı hayvanlardan kaçmak için dalmaya ve Ay ışığı azaldıkça yeniden yükselmeye işaret ediyor. Yumurtlamalarını ay döngüsüne dayandıran mercan türleri de var ; Loggerheads gibi bazı deniz kaplumbağası türlerinin ise Ay’ın evreleriyle aynı hizada olan yuvalama desenleri var gibi görünüyor.
Ancak Ay’ın gücü gezegen ölçeğinde derin olsa da, biz insanlar nispeten küçük organizmalarız. Dolayısıyla Ay’ın ritimlerimiz ve sistemlerimiz üzerindeki çekimi ilgi çekici olsa da, daha çok hafif bir çekim gibi görünüyor. Bu düzeydeki gücün bizi ne kadar etkilediği büyüleyici bir araştırma alanı olmaya devam edecek.
